Πόσο βλαβερά είναι για την γονιμότητα τα φυτοφάρμακα?
Υπήρξαν πιο δραστικά όταν χορηγήθηκαν ως μίγμα
Φυτοφάρμακα που μιμούνται τις οιστρογόνους ορμόνες (βλέπε <<Κ>> 24-3-1996) όταν χορηγήθηκαν ως μίγματα σε κύτταρα έδειξαν πολύ μεγαλύτερη οιστρογόνο δράση από τα αθροίσματα των δράσεων τους, όταν το καθένα χορηγήθηκε ξεχωριστά. Το εύρημα αυτό της συνεργιστικής δράσης οιστρογονοειδών φυτοφαρμάκων αποτελεί άλλο ένα υποστηρικτικό επιχείρημα για την πολυσυζυτημένη θεωρία ότι τα χαμηλά επίπεδα χημικών ουσιών, που έχουν μολύνει το περιβάλλον είναι δυνατόν να διαταράξουν τις ανθρώπινες ορμονικές λειτουργίες και ισορροπίες και να προκαλέσουν καρκίνους και ανωμαλίες στο αναπαραγωγικό σύστημα των παιδιών.
Οι ερευνητές δοκίμασαν τέσσερα φυτοφάρμακα το καθένα ξεχωριστά και σε συνδυασμούς μεταξύ τους ως προς την ικανότητα τους να συνδέονται και να διεγείρουν τον υποδοχέα οιστρογόνου αυτού του συστήματος [ Science 272, 1489 (1996)]. Όταν δοκιμάστηκαν ξεχωριστά τα endosulfan, dieldrin και toxaphene είχαν μικρή οιστρογόνο δράση και το chlordane μηδενική. Μερικοί όμως συνδυασμοί των ουσιών αυτών ανά δύο έδειξαν πολύ μεγαλύτερη δραστικότητα. Δηλαδή οι ουσίες αυτές ως μίγματα έδειξαν ισοδύναμη δραστικότητα σε πολύ μικρότερες συγκεντρώσεις.
Ακόμα και χαμηλά επίπεδα χημικών ουσιών είναι δυνατόν να διαταράξουν τις ανθρώπινες ορμονικές λειτουργείες
Για παράδειγμα, μίγμα του endosulfan και του dieldrin ήταν αντιστοίχως 160 και 1.600 φορές πιο δραστικό από την καθεμία αμιγή ουσία μόνη της. Τα άλλα μίγματα έδειξαν 100 φορές μεγαλύτερη οιστρογόνο δραστικότητα.
Το endosulfan χρησιμοποιείται ευρέως ως φυτοφάρμακο στις ΗΠΑ, ενώ των dieldrin, chlordane και toxaphene έχει απαγορευθεί η κυκλοφορία, αλλά υπάρχουν ακόμη ως ρυπαντές στο περιβάλλον.
Δοκιμάστηκαν επίσης δύο υδροξυλιωμένα πολυχλωριωμένα διφαινύλια με το σύστημα της ζύμης και το μίγμα τους διαπιστώθηκε ότι έχει πέντε φορές μεγαλύτερη οιστρογόνο δραστικότητα απ’ ότι τα αμιγή PCB. Επειδή τα κύτταρα της ζύμης διαφέρουν από τα κύτταρα των θηλαστικών, δοκίμασαν τα PCB σε ανθρώπινα κύτταρα ενδομητρίου και βρήκαν την ίδια συνεργιστική αύξηση της δραστικότητας κατά πέντε φορές.
Η έρευνα αυτή δίνει την μοριακή εξήγηση ευρημάτων άλλων μελετών που έχουν διαπιστώσει συνεργιστικές επιδράσεις οιστρογονοειδών ουσιών που έχουν εισέλθει στο περιβάλλον. Για παράδειγμα, όταν αμιγές PCB εναποτεθεί σε αβγά χελώνας αναστρέφει το φύλο τους, ενώ το ίδιο αποτέλεσμα επιτυγχάνεται με πολύ μικρότερες συγκεντρώσεις δύο PCB σε μίγμα.
Άλλοι ειδικοί εκφράζουν την άποψη ότι η πιο πάνω ερευνητική εργασία γεννά περισσότερα ερωτήματα από όσα απαντά και ότι θα πρέπει να γίνουν περισσότερες μελέτες, ειδικότερα σε κύτταρα θηλαστικών. Επισημαίνουν επίσης ότι σε αντίθεση προς κρυσταλλογραφικές μελέτες με ακτίνες Χ που δείχνουν ότι υπάρχει μόνο θέση σύνδεσης στον ανθρώπινο υποδοχέα οιστρογόνων, η πιο πάνω έρευνα υποδηλώνει περισσότερες θέσεις σύνδεσης, και ότι η διέγερση του υποδοχέα οιστρογόνων είναι πολύπλοκο φαινόμενο.